Το “τοτέμ” του ΣΒΑΚ και η αξία της κριτικής

Άρθρο του Νίκου Παπαγεωργίου, Προέδρου και του Αχιλλέα Κέλλα, Γενικού Γραμματέα του ΤΕΕ – Τμήμα Κεντρικής & Δυτικής Θεσσαλίας στο φύλλο της Πέμπτης 10 Μαρτίου της εφημερίδας “Ελευθερία”

Σε άρθρο του κ. Μαβίδη που δημοσιεύθηκε στις 08/02/2022 ως απάντηση σε προηγούμενο άρθρο που αφορούσε σε κριτική του ΤΕΕ-ΚΘΔ για το ΣΒΑΚ, υπήρξαν ορισμένες σαφείς αστοχίες αναφορικά με τον ορισμό του ΣΒΑΚ και ότι συνεπάγεται ο σχεδιασμός και η εφαρμογή του.

Αρχικά πρέπει να τονίσουμε ότι σε αντίθεση με όσα αναφέρονται στο εν λόγω άρθρο, σύμφωνα με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας της Αστικής Κινητικότητας (Eltis), ένα Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) δεν αποτελεί απλά ένα σχέδιο πολεοδομικής μελέτης. Πρόκειται για ένα μακρόπνοο στρατηγικό πλάνο που θέτει φιλόδοξους στόχους με προορισμό τη βελτιστοποίηση της ζωής στα αστικά κέντρα. Οι στόχοι αυτοί χωρίζονται σε μικρότερους, βραχυπρόθεσμους υπό-στόχους που αφορούν κυρίως την εφαρμογή σταδιακών, πλην όμως συνεχών, αλλαγών. Με την εφαρμογή του τρέχοντος ΣΒΑΚ αναδύθηκε μια σειρά από καίρια προβλήματα όπως η μειωμένη προσβασιμότητα σε περιοχές του κεντρικού άξονα, αλλεπάλληλα κυκλοφοριακά εμφράγματα, ανεπαρκής εξυπηρέτηση Μέσων Μαζικής Μεταφοράς ιδίως όσον αφορά περιφερειακές περιοχές. Αυτά αποτελούν κάποια από τα ζητήματα που το τρέχον ΣΒΑΚ όχι απλά δεν κατάφερε να λύσει, αλλά σύμφωνα με πολλούς Λαρισαίους επιδείνωσε.

Στη συνέχεια διατυπώνεται η άποψη ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός δεν αποτελεί προϋπόθεση για την υλοποίηση προτάσεων και παρεμβάσεων.  Ωστόσο, σύμφωνα με πολύμηνη μελέτη που εκπόνησε ειδική ομάδα εργασίας του ΤΕΕ Κεντρικής & Δυτικής Θεσσαλίας προκύπτει ότι το ισχύον ΣΒΑΚ εφαρμόστηκε κυρίως ως ένα κυκλοφοριακό/συγκοινωνιακό σχέδιο και όχι ως ένα πολύπλευρο στρατηγικό σχέδιο κατευθύνσεων και πολιτικών ως θα όφειλε να εφαρμοστεί.

Τα αδύναμα σημεία του ισχύοντος ΣΒΑΚ είναι η έλλειψη διεπιστημονικής μελέτης και σχεδιασμού, τα λειτουργικά όρια του ΣΒΑΚ, η ανεπαρκής διαβούλευση και η έλλειψη έμφασης στο ρόλο των υποδομών. Εξάγουμε το συμπέρασμα πως τα προβληματικά αυτά σημεία πηγάζουν κυρίως από την έλλειψη ενιαίου σχεδιασμού που φυσικά οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη διεπιστημονικού χαρακτήρα της ομάδας μελέτης η οποία αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από συγκοινωνιολόγους μηχανικούς. Η επιτυχής μελέτη και εφαρμογή ενός ΣΒΑΚ απαιτεί συμμετοχή περισσότερων ειδικοτήτων. Το ζητούμενο κάθε αποτελεσματικού ΣΒΑΚ είναι να βελτιωθεί πολυεπίπεδα η ζωή των πολιτών σε βάθος χρόνου λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική ανάπτυξη της πόλης, τη μορφολογία και χρήση γης, την οικονομική ανάπτυξη αλλά και άλλους ανθρώπινους παράγοντες όπως οι κοινωνικές ανάγκες και φυσικά η διατήρηση της δημόσιας υγείας. Το συγκεκριμένο ΣΒΑΚ, αγνοεί καίρια ζητήματα όπως:

1. Τον υφιστάμενο εγκεκριμένο πολεοδομικό σχεδιασμό αλλά και τις χρήσεις της γης.
2. Ανάγκες μετακίνησης και προσβασιμότητας μείζονος σημασίας όπως η πρόσβαση σε εκπαιδευτικές δομές, δομές υγείας και χώρους στάθμευσης.
3. Την πραγματική εικόνα της οικονομικής δραστηριότητας ιδίως του κέντρου της πόλης και πως αυτή επηρεάζεται από την εφαρμογή του.
4. Την περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκαλείται όταν οι χρήστες Ι.Χ. αναγκάζονται να διασχίζουν την πόλη περιφερειακά με σκοπό να φτάσουν στο κέντρο.

Αναφορικά με τα αλληλένδετα φαινόμενα των κυκλοφοριακών «εμφραγμάτων» και της παράνομης στάθμευσης, το άρθρο με αριστοτεχνικό τρόπο αποφεύγει να δώσει μια σαφή απάντηση σε αυτό το τόσο φλέγον ζήτημα ενώ καταγράφονται κάποιοι αριθμοί οι οποίοι αδυνατούν να αιτιολογήσουν την πρόδηλη έλλειψη θέσεων στάθμευσης η οποία ταλανίζει την καθημερινότητα των πολιτών. Κατά τα γραφόμενα του κ. Μαβίδη, από την απογραφή στάθμευσης προέκυψαν 11.735 σταθμεύσεις εκ των οποίων 4.677 κρίθηκαν παράνομες. Συνεπώς το 40% των σταθμεύσεων είναι παράνομες. Σύμφωνα με τη μελέτη του ΤΕΕ – ΚΔΘ προκύπτουν τα εξής στοιχεία:

Οι κάτοικοι της Περιοχής Μελέτης 1 – ΠΜ1 (η οποία αφορά το κέντρο της πόλης της Λάρισας το οποίο οριοθετείται από τον εσωτερικό δακτύλιο: Ηρώων Πολυτεχνείου, Αεροδρομίου, Γεωργιάδου, Καλλιθέας & Λαγού) κατέχουν 19.200 οχήματα εκ των οποίων τα 9.400 (49%) σταθμεύουν στην οδό. Προφανώς, οι υπόλοιποι παρκάρουν σε ιδιωτικά πάρκινγκ σε πολυκατοικίες. Η ανάγκη όμως των μονίμων κατοίκων είναι 9.400! Το ΣΒΑΚ προβλέπει την δημιουργία 5.000 θέσεων στάθμευσης μονίμων κατοίκων στην ΠΜ1 που αντιστοιχεί στην κάλυψη του 53% των αναγκών. Προκύπτει λοιπόν ένα έλλειμμα στάθμευσης, ειδικά για τους μόνιμους κατοίκους, κατά 4.400 θέσεις (47%).

Επιπλέον, κατά την πρωινή ώρα αιχμής καταγράφηκαν 11.800 σταθμεύσεις εκ των οποίων το 40% ήταν παράνομες. Αν υποθέσουμε ότι αυτές αφορούν τόσο επισκέπτες όσο και κατοίκους και λαμβάνοντας υπόψη πως με την υλοποίηση των προτάσεων του ΣΒΑΚ οι θέσεις στάθμευσης στο κέντρο της πόλης μειώνονται, (προτείνεται η δημιουργία 5.000 θέσεων για μόνιμους κατοίκους, 700 θέσεων βραχυχρόνιας στάθμευσης και 900 θέσεων μακροχρόνιας στάθμευσης, σύνολο 6.600 θέσεις), προκύπτει έλλειμμα 5.200 θέσεων στάθμευσης, το οποίο δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί από τις 1.715 θέσεις στάθμευσης που ήδη υπάρχουν σε ιδιωτικούς- δημοτικούς, στεγασμένους και υπαίθριους χώρους στάθμευσης. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι τα νούμερα που αναφέρουμε είναι αυτά που χρησιμοποιεί  ο Δήμος ως αναφορά και τα οποία βασίζονται σε ανάλυση της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (Α ́ φάση κεφ.2.3.2, Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ 2011).

Ως ΤΕΕ – ΚΔΘ δεν εθελοτυφλούμε αναφορικά με το ζήτημα της παράνομης στάθμευσης. Είναι κατανοητό ότι πρόκειται για ένα φαινόμενο που απορρέει από την αισθητή έλλειψη προσβάσιμων χώρων στάθμευσης στον αστικό ιστό.  Από μεριάς μας, ορμώμενοι από παραδείγματα σύγχρονων «πράσινων» Ευρωπαϊκών πόλεων όπως για παράδειγμα η Δρέσδη, η Βιέννη, η Τεράσα μεταξύ άλλων,  καταθέσαμε ένα εναργές σχέδιο στάθμευσης στο Δήμο Λαρισαίων. Συγκεκριμένα, προτείναμε την άμεση εξασφάλιση θέσεων στάθμευσης μόνιμων κατοίκων καθώς και τη δημιουργία νέων χώρων στάθμευσης με εύκολη προσβασιμότητα οι οποίοι δύνανται να εξασφαλίσουν πάνω από 6.000 θέσεις στάθμευσης.

Θα θέλαμε επίσης να υπενθυμίσουμε στον κ. Μαβίδη ότι από την στιγμή που αναλάβαμε ως νέα διοίκηση είχαμε συνάντηση μαζί του, υπό τον τότε ρόλο του ως Αντιδημάρχου Πολεοδομίας με χαρτοφυλάκιο το ΣΒΑΚ, σε συνεδρίαση της Διοικούσας Επιτροπής και από την πρώτη στιγμή επισημάναμε την ανάγκη δημιουργίας θέσεων στάθμευσης. Μάλιστα, προκειμένου να συμμετέχουμε ουσιαστικά στην διαβούλευση ενός τόσο σημαντικού έργου, παράξαμε επιστημονικό έργο, αποτέλεσμα μιας πολύμηνης προσπάθειας επιστημόνων – μελών μας.   Έκτοτε έχουμε συμμετάσχει εμπεριστατωμένα στην Επιτροπή Διαβούλευσης και στο Δημοτικό Συμβούλιο, θέτοντας πλήθος προβληματισμών οι οποίοι έως και σήμερα δεν έχουν απαντηθεί. Για παράδειγμα, πόσα περιφερειακά πάρκινγκ θα γίνουν, πού και πότε θα δημιουργηθούν, και πόσες θέσεις στάθμευσης θα προκύψουν ώστε να λυθεί το πρόβλημα;

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η παρούσα όσο και η προηγούμενη παρέμβασή μας σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί άηθες χτύπημα εναντίον του ισχύοντος ΣΒΑΚ. Πρόκειται για μία απόπειρα ορθολογικής κριτικής που έχει ως σκοπό την προαγωγή του εποικοδομητικού διαλόγου σχετικά με ένα θέμα που αφορά κάθε Λαρισαίο πολίτη. Το ΤΕΕ – ΚΔΘ, ως θεσμικός και επιστημονικός φορέας, επαγρυπνεί και εργάζεται άοκνα με σκοπό την διερεύνηση και επίλυση προβλημάτων που μας αφορούν όλους, με στόχο να γίνει η πόλη μας πιο βιώσιμη και πιο φιλική προς τον πολίτη. Εξάλλου θα πρέπει να θυμίσουμε στον κύριο Μαβίδη πως, αν και μέλος μας, αγνοεί πως το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας στο πλαίσιο του σκοπού του είναι ο τεχνικός σύμβουλος της Πολιτείας και ιδιαίτερα:  “Ενημερώνει την κοινή γνώμη με ανακοινώσεις, δημοσιεύσεις, εκδόσεις ή με άλλο πρόσφορο τρόπο για οποιοδήποτε θέμα της αρμοδιότητάς του, εκλαϊκεύοντας και βοηθώντας στην ευρύτερη κατανόηση των σχετικών θεμάτων και προβλημάτων.”