ΑΡΘΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 2025 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΟΝΙΜΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΟΥ ΤΕΕ ΚΔΘ

Η 5η Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, αποτελεί αφορμή προβληματισμού και ενεργοποίησης απέναντι στις παγκόσμιες περιβαλλοντικές προκλήσεις. Το θέμα του 2025, όπως ορίστηκε από τον ΟΗΕ, εστιάζει στην ανάγκη εξάλειψης της πλαστικής ρύπανσης και εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο παγκόσμιας προσπάθειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της συστημικής απορρύπανσης των οικοσυστημάτων.

Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος – Τμήμα Κεντρικής και Δυτικής Θεσσαλίας, στηρίζει ενεργά πολιτικές για την ανθεκτικότητα των υποδομών, την κυκλική οικονομία και την αειφόρο ανάπτυξη. Η μετάβαση προς ένα σύστημα ελαχιστοποίησης των αποβλήτων, ιδίως των πλαστικών, προϋποθέτει όχι μόνο κοινωνική αλλαγή, αλλά και τεχνική αναδιάρθρωση παραγωγικών μοντέλων, συστημάτων διαχείρισης απορριμμάτων και υποδομών ανακύκλωσης. Η χώρα μας καλείται να ανταποκριθεί σε ιδιαίτερα φιλόδοξους στόχους όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων, στο πλαίσιο των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων που έχει αναλάβει. Παρότι διαθέτει πλέον ένα ολοκληρωμένο θεσμικό και χρηματοδοτικό πλαίσιο για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, αφενός η μείωση της ταφής απορριμμάτων από το 80% στο 10% και η αύξηση της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση / ανακύκλωση από το 20% στο 60% μέχρι το 2030 αποτελούν μεγάλες προκλήσεις. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, απαιτείται η άμεση υλοποίηση των αναγκαίων έργων υποδομής, όπως οι Μονάδες Ανάκτησης Ανακύκλωσης (ΜΑΑ) — στη Θεσσαλία προβλέπεται η δημιουργία τριών τέτοιων μονάδων — καθώς και δράσεων που ενισχύουν τη διαλογή στην πηγή. Σημαντικό βήμα αποτελεί η εφαρμογή του Ν. 5151/2024 για τη διαχείριση αποβλήτων, ο οποίος προβλέπει από το τέλος του 2025 την εισαγωγή ενός ενιαίου, πανελλαδικού Συστήματος Εγγυοδοσίας για φιάλες από πλαστικό και αλουμίνιο. Το σύστημα αυτό, στην πλήρη ανάπτυξή του, θα περιλαμβάνει περίπου 15.000 σημεία επιστροφής, όπου οι καταναλωτές θα επιστρέφουν τις φιάλες και να λαμβάνουν το αντίτιμο της εγγυοδοσίας (Σύστημα Επιστροφής Εγγύησης – DRS). Ωστόσο για την επίτευξη των στόχων βασική προϋπόθεση παραμένει η ενεργή συμμετοχή των πολιτών, η καλλιέργεια ατομικής περιβαλλοντικής κουλτούρας και η ενίσχυση της ατομικής και συλλογικής ευαισθητοποίησης.

Για τον τεχνικό κόσμο, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος είναι επίσης μια υπενθύμιση ότι οι μηχανικοί δεν είναι θεατές, αλλά πρωταγωνιστές στην αναμέτρηση με την κλιματική κρίση. Καλούμαστε να σχεδιάζουμε και να υλοποιούμε έργα όχι μόνο με βάση την τεχνική τους αρτιότητα, αλλά και με γνώμονα τη βιωσιμότητα, την ανθεκτικότητα και τη συμμόρφωση με τα νέα κλιματικά δεδομένα.

Η περιοχή της Θεσσαλίας συνιστά χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολυδιάστατης φύσης της κλιματικής απειλής. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες του 2023 και οι προηγούμενες (Ιανός 2020), αποτελούν εκδηλώσεις αυξημένης χωρικής και χρονικής συχνότητας φαινομένων υπερχείλισης λόγω μεταβολών στο υδρολογικό ισοζύγιο, εξάντλησης της φέρουσας ικανότητας των λεκανών απορροής και έλλειψης επαρκούς αντιπλημμυρικού σχεδιασμού. Στον αντίποδα των πλημμυρικών φαινομένων, η λειψυδρία αποτελεί παγκόσμια απειλή ενώ η Θεσσαλία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω παρατεταμένης ξηρασίας, μειωμένων βροχοπτώσεων και ανεπαρκούς διαχείρισης των υδατικών πόρων, με αποτέλεσμα τα υδάτινα αποθέματα να βρίσκονται σε οριακά χαμηλά επίπεδα. Η κατάσταση επιδεινώνεται από την υπεράντληση υπόγειων υδάτων γεγονός που υπονομεύει τα στρατηγικά αποθέματα της περιοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η σημαντική πτώση στάθμης της λίμνης Πλαστήρα, ενώ η λίμνη Σμοκόβου δεν διαθέτει καθόλου νερό προς αξιοποίηση. Παράλληλα, ο σεισμός στο Δαμάσι το 2021 έφερε στο προσκήνιο ζητήματα σεισμικής τρωτότητας, ελλιπούς ενίσχυσης υφιστάμενων δομικών κατασκευών, αλλά και ένα λιγότερο ορατό πρόβλημα: τις  μεγάλες ποσότητες αποβλήτων, κυρίως από τη κατεδάφιση επικινδύνως ετοιμορρόπων κτηρίων. Η σωστή διαχείριση αυτών των υλικών είναι κομβική για την προστασία του περιβάλλοντος. Στη Θεσσαλία λειτουργούν ήδη αδειοδοτημένες μονάδες επεξεργασίας Αποβλήτων Εκσκαφών Κατασκευών Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ), αν όμως τα απόβλητα αυτα δεν ανακυκλωθούν ή δεν απομακρυνθούν με ελεγχόμενο τρόπο, αφενός μπορούν να ρυπάνουν το έδαφος, τα υπόγεια νερά και να καταλήξουν ανεξέλεγκτα στη φύση, αφετέρου χάνεται η δυνατότητα αξιοποίησής τους, αφού αποτελούν διαθέσιμο πόρο για την παραγωγή δευτερογενών υλικών.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, που φέτος εστιάζει στην ανάγκη για μείωση της ρύπανσης και πιο υπεύθυνη διαχείριση των αποβλήτων, το παράδειγμα του Δαμασίου αναδεικνύει τη σημασία της κυκλικής οικονομίας και της βιώσιμης ανακατασκευής.

Η αποκατάσταση μετά από μια φυσική καταστροφή δεν πρέπει να παράγει νέο περιβαλλοντικό πρόβλημα. Οφείλουμε να επενδύουμε σε τεχνικές που επιτρέπουν την ανακύκλωση των δομικών υλικών, τον καθαρό διαχωρισμό και την ασφαλή διάθεσή τους,  όχι μόνο για λόγους περιβαλλοντικούς, αλλά και για λόγους δημόσιας υγείας και ποιότητας ζωής.

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος μας θυμίζει την ανάγκη για βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων αλλά και πως η διαχείριση μιας καταστροφής δεν σταματά με την ανοικοδόμηση αλλά συνεχίζει με τη βιώσιμη διαχείριση των υλικών που αφήνει πίσω της. Η Θεσσαλία, τραυματισμένη αλλά όρθια, μπορεί να γίνει το παράδειγμα μιας νέας εποχής όπου κάθε κατασκευή σέβεται τη φύση, κάθε καταστροφή γίνεται αφορμή για σοφότερη, ανθεκτικότερη αναγέννηση, με στοχευμένα έργα – δομικά και μη – που θα προλαμβάνουν και θα αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τόσο τη λειψυδρία όσο και τα πλημμυρικά φαινόμενα.